Langkah Keselamatan & Tindakan Undang-Undang Pengusaha Bot Pelancong

Tragedi bot pelancong terbalik baru-baru ini di perairan Pulau Perhentian yang meragut tiga nyawa telah membuka mata banyak pihak. Insiden menyayat hati ini bukan sahaja mengundang sesi tuding jari antara mangsa dan pengusaha bot, malah mendedahkan beberapa kelompongan serius dalam aspek keselamatan. Ada penumpang mendakwa pemandu bot gagal menyediakan jaket keselamatan walaupun telah diminta berkali-kali, sementara laporan polis pula menyatakan penumpang tetap berkeras mahu meneruskan perjalanan walaupun cuaca buruk setelah dinasihatkan supaya menangguhkannya. Lebih memburukkan keadaan, pemandu bot berkenaan didapati positif dadah dan memiliki rekod lampau kes jenayah.

Sebagai pengusaha bot pelancong, apakah pengajaran yang boleh diambil? Berikut adalah beberapa langkah keselamatan dan cadangan tindakan undang-undang yang wajar dipraktikkan untuk melindungi penumpang dan mengurangkan liabiliti pengusaha bot sendiri.

1   Sediakan Jaket Keselamatan yang Mencukupi dan Wajibkan Pemakaian: Pastikan setiap bot dilengkapi jaket keselamatan mencukupi untuk semua penumpang, dan wajib dipakai sebelum bot bertolak.Undang-undang dan peraturan semasa mewajibkan pemakaian life jacket di atas bot penumpang, tetapi malangnya masih ramai mengabaikannya. Tragedi Pulau Perhentian menunjukkan tiada penumpang memakai jaket keselamatan semasa kejadian, sekali gus menyukarkan usaha menyelamat dan meningkatkan risiko korban. Pengusaha bot bertanggungjawab memastikan penumpang memakai jaket keselamatan; kegagalan berbuat demikian boleh dianggap kecuaian serius dan boleh mendatangkan liabiliti undang-undang kepada syarikat. Pihak berkuasa sendiri telah mengingatkan supaya pemakaian jaket keselamatan dipatuhi setiap masa.

2.     Lantik Pemandu Bot Berkelayakan dan Bebas Dadah: Rekrut pemandu atau tekong yang bertauliah, berpengalaman serta tiada rekod jenayah atau dadah. Kes Pulau Perhentian mendapati pemandu bot berusia 20-an itu memiliki lima rekod lampau berkaitan kes dadah dan didapati positif methamphetamine selepas kejadian. Menteri Pelancongan, Seni dan Budaya turut menyifatkan tindakan agensi pelancongan yang menggaji individu sedemikian sebagai “kecuaian besar aspek keselamatan dan tidak menghiraukan nyawa penumpang”. Justeru, pengusaha perlu melakukan saringan latar belakang dan ujian dadah ke atas pemandu bot secara berkala. Pemandu yang berdisiplin dan bebas dadah bukan sahaja penting untuk operasi selamat, malah mengurangkan risiko insiden akibat kecuaian manusia. Ingatlah, jika berlaku kemalangan, rekod buruk pemandu boleh dijadikan bukti kelalaian pihak pengusaha dalam memilih kakitangan.

3.     Sediakan Borang Indemniti Jika Penumpang Enggan Pakai Jaket Keselamatan: Ada kalanya penumpang sendiri enggan memakai jaket keselamatan atas pelbagai alasan (misalnya berasa rimas atau memandang ringan risiko). Dalam situasi ini, pengusaha wajar mempunyai borang indemniti dan aku janji khas yang menyatakan penumpang tersebut telah ditawarkan jaket keselamatan tetapi memilih untuk tidak memakainya. Borang ini perlu ditandatangani penumpang sebagai pengakuan bahawa beliau memahami risiko tidak memakai life jacket dan bersetuju untuk tidak menyalahkan pengusaha jika terjadi sebarang kecelakaan akibat keengganannya itu. Walau bagaimanapun, langkah ini bukanlah pelepas tanggungjawab sepenuhnya pengusaha tetap harus mengutamakan keselamatan dan terus menggalakkan pemakaian jaket. Borang indemniti hanyalah sebagai dokumen sokongan sekiranya timbul pertikaian di kemudian hari.

4.     Dapatkan Perakuan Bertulis Jika Penumpang Mahu Teruskan Perjalanan Walaupun Cuaca Buruk: Kes kemalangan bot sering berlaku sewaktu cuaca buruk atau laut bergelora. Prosedur operasi standard sepatutnya mengarahkan supaya perjalanan ditangguhkan jika keadaan cuaca tidak selamat. Namun, jika ada penumpang yang berkeras mahu bertolak juga di mana kumpulan pelancong tetap mahu pulang ke resort meskipun pemandu bot sudah menasihatkan sebaliknyamaka pengusaha perlu mengambil langkah proaktif. Sediakan satu borang pengesahan risiko/cuaca buruk untuk ditandatangani penumpang tersebut, yang menyatakan bahawa mereka telah dinasihatkan tentang bahaya cuaca tetapi memilih untuk meneruskan perjalanan atas risiko sendiri. Borang ini berfungsi sebagai bukti bahawa pengusaha telah memberi amaran awal. Ia boleh menjadi pertimbangan meringankan sekiranya berlaku insiden dan timbul tuntutan undang-undang, kerana menunjukkan pengusaha tidak cuai sebaliknya penumpang sedar akan risikonya.

Tindakan Undang-Undang Selepas Insiden & Hak Mangsa

Malang tidak berbau seandainya kemalangan tetap berlaku, beberapa tindakan undang-undang boleh menyusul. Pihak berkuasa akan menyiasat punca kejadian dan mengambil tindakan sewajarnya. Sebagai contoh, insiden bot karam yang melibatkan kematian boleh disiasat di bawah Seksyen 280 Kanun Keseksaan (kesalahan mengemudi kenderaan air dengan cuai sehingga membahayakan nyawa) atau peruntukan lain yang bersesuaianPemandu bot Pulau Perhentian tersebut telah ditahan reman untuk siasatan lanjut sejurus tragedi berlaku Jika terbukti berlaku kecuaian jenayah (criminal negligence), pemandu atau pengusaha bot boleh didakwa di mahkamah jenayah dan berhadapan hukuman denda atau penjara, terutama jika melanggar undang-undang seperti Akta Perkapalan Saudagar 1952, peraturan Jabatan Laut Malaysia, atau Kanun Keseksaan.

Dari sudut tindakan sivil, mangsa yang terselamat atau keluarga mangsa yang terkorban berhak menuntut ganti rugi daripada pihak yang cuai. Pengusaha bot sebagai penyedia perkhidmatan mempunyai tanggungjawab undang-undang (duty of care) terhadap penumpang. Kegagalan memastikan langkah keselamatan (contohnya tiada jaket keselamatan disediakan atau membenarkan bot bertolak dalam cuaca merbahaya) boleh dianggap pelanggaran tanggungjawab tersebut. Maka, mangsa/waris boleh melantik peguam untuk memfailkan tuntutan saman kecuaian terhadap pengusaha atau syarikat bot bagi menuntut pampasan atas kerugian nyawa, kecederaan, trauma, dan lain-lain kerugian yang dialami. Sebagai contoh, keluarga mangsa boleh menuntut kos perubatan, kehilangan pendapatan (bagi mangsa yang meninggal dunia, di bawah dependency claim), serta damages untuk kesakitan dan penderitaan. Mahkamah akan menilai bukti-bukti seperti tahap kelalaian pengusaha (contohnya tiada lesen operasi yang sah, tiada jaket keselamatan, pemandu positif dadah, dll. seperti didedahkan dalam kes Pulau Perhentian dalam memutuskan liabiliti dan jumlah ganti rugi yang wajar.

Pada masa sama, pihak berkuasa pengawalselia boleh mengambil tindakan administratif. Lesen operasi pengusaha bot atau agen pelancongan boleh digantung atau dibatalkan jika didapati melanggar syarat (fakta: dalam tragedi tersebut, lesen bot operator dan agensi pelancongan didapati telah tamat tempoh sebelum kejadian. Denda pentadbiran juga boleh dikenakan oleh Jabatan Laut atau Kementerian berkaitan kerana mengabaikan peraturan keselamatan. Ini semua memberi implikasi kewangan dan reputasi yang serius kepada pengusaha.